Jaaroverzicht 2024

Over de hele wereld hebben we te maken met turbulente geopolitieke tijden, en in dat speelveld werd op dinsdag 2 juli 2024 het Kabinet Schoof beëdigd. Daarmee werden de politieke kaarten opnieuw geschud. De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB werden het na een moeizaam formatieproces van 223 dagen eens over een hoofdlijnenakkoord. Het onderwerp Europese samenwerking beslaat één pagina in het Regeerprogramma. Duitsland wordt in het gehele Regeerprogramma drie keer genoemd, met name in het kader van economische samenwerking. Tijdens een Duitstalig webinar praatte het team van Grenspost Düsseldorf Duitse en Nederlandse collega’s bij over de inhoud.

De vraag wat het belang van de grensregio’s in Europa is stond in december centraal tijdens een parlementaire avond met Europarlementariërs Jeannette Baljeu (VVD) en Jens Geier (SPD), georganiseerd door de Euregio Rijn-Waal en Provincie Gelderland. Er werden onder andere zorgen geuit over de hervorming van de structuurfondsen. Het idee is dat de gelden in de toekomst rechtstreeks aan de lidstaten worden betaald en niet meer in structuurfondsen worden ondergebracht.  De Euregio’s vrezen dat het verdwijnen van structuurfondsen grote nadelen voor de grensregio’s met zich mee kan brengen, omdat landelijke overheden vaak minder oog voor grensregio’s hebben. Ook de problematiek rond de plaatsing van windturbines in de Nederlands-Duitse grensregio kwam aan bod. De Europarlementariërs waren niet voldoende op de hoogte van dit probleem in de grensregio en willen gaan bekijken in hoeverre zij hier kunnen helpen en hierin kunnen bemiddelen.

Een van de eerste Nederlandse maatregelen voortvloeiend uit het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit, was de invoering van tijdelijke grenscontroles op 9 december. Duitsland zette deze stap al twee maanden eerder. Grensgemeenten en bedrijven langs de grens hebben hierover hun zorgen geuit. Grenscontroles doen afbreuk aan het fundament van Europese samenwerking en Duitse controles op snelwegen aan de grens leiden regelmatig tot files aan Nederlandse zijde. Grensgemeenten riepen minister Faber van Asiel en Migratie op om de maatregel niet op voorhand al zes maanden te laten gelden, maar de maatregel zo snel mogelijk weer af te schaffen.

Ook in Duitsland zijn de tijden roerig: het doek voor het ‘stoplichtkabinet’ van Bondskanselier Olaf Scholz, bestaande uit de SPD, Bündnis 90/Die Grünen en de FDP, is gevallen. Op 23 februari zullen de Duitsers de gang naar de stembus maken. Wat de eventuele gevolgen voor de grensoverschrijdende samenwerking zullen zijn, is momenteel nog niet duidelijk.

Feit is echter dat we kunnen bogen op een groot aantal bestaande bilaterale overlegstructuren, zoals de 3+3-overleggen die twee keer per jaar afwisselend in Nederland en Duitsland plaatsvinden. Vaste deelnemers zijn hier de drie Regeriungspräsidenten van de Bezirksregierungen in Münster, Düsseldorf en Keulen en de drie commissarissen van de Koning in Gelderland, Overijssel en Limburg. Op Schloss Brühl wisselden de aanwezigen in april van dit jaar van gedachten over de ‘Strukturwandel’ in het Rheinisches Revier, intergemeentelijk samenwerking en ondermijning; het overleg in Dinxperwick en op Schloss Raesfeld in december stond in het teken van rampenbestrijding en crisismanagement.

Tijdens het 4+1-Treffen in maart kwamen de minister-president van Nedersaksen Stephan Weil en de commissarissen van de Koning van de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel bijeen om de voortgang van de noordelijke samenwerking op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs, energie, mobiliteit en hoogwater te bespreken.

Op de jaarlijkse RH2INE-conferentie en op de Länderkonfenz Rhein in september stond de belangrijkste transportader in het industriële en logistieke hart van Europa centraal. In het groeiende RH2INE-netwerk werken inmiddels organisaties uit zes Europese landen samen om de Europese binnenvaart koolstofvrij te maken en de opschaling van gestandaardiseerde waterstofoplossingen voor te bereiden.
De Länderkonferenz Rhein kende een mijlpaal: de provincies Gelderland, Overijssel, Limburg, Noord-Brabant, Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland, de deelstaten Noordrijn-Westfalen, Baden-Württemberg, Hessen en Rijnland-Palts en diverse andere stakeholders ondertekenden de intentieverklaring ‘Perspectief duurzame Rijnvaart’.

De binnenvaart en samenwerking tussen de havens alsmede hoogwaterbescherming stonden ook centraal tijdens de Grenslandreis naar Noordrijn-Westfalen van demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat en minister Oliver Krischer für Umwelt, Naturschutz und Verkehr van Noordrijn-Westfalen aan Noordrijn-Westfalen.

De ‘Düsseldorfse Dag’, eind november waarbij leden van de vier Gedeputeerde Staten (GS) van de provincies Limburg, Overijssel, Gelderland en Zuid-Holland te gast waren in Düsseldorf, stond dit jaar in het teken van water. In gesprek met staatssecretaris Viktor Haase van het Ministerium für Umwelt, Naturschutz und Verkehr van Noordrijn-Westfalen werd vastgesteld dat de ambtelijke samenwerking vaak al goed is, maar dat er ook behoefte is aan meer regulier bestuurlijke uitwisseling zoals deze bijvoorbeeld ook plaatsvindt op het gebied van mobiliteit. Als mogelijke onderwerpen voor deze afstemming werden bijvoorbeeld het gebruik van data en meetmethodes, het vullen van bruinkoolgaten, de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water, hoogwaterbescherming, drinkwaterkwaliteit en -beschikbaarheid en het terugdringen van PFAS-lozingen genoemd. Begin 2025 zal verder worden gesproken over de vormgeving van deze samenwerking.

Wolven trekken zich net als water niets aan van landsgrenzen. Duitsland kent zelfs de hoogste wolvendichtheid van heel Noordwest-Europa. Een delegatie van Provincie Gelderland en Provincie Drenthe bracht in mei een bezoek aan Echem, in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Hier stond een bijeenkomst met het Niedersächsisches Ministerium für Umwelt, Energie und Klimaschutz op de agenda, waar kennis over beheersmaatregelen van de wolf met elkaar werd uitgewisseld.

Ook de Grenslandconferentie is een vaste waarde op de Nederlands-Duitse agenda geworden. Ruim 400 gasten konden in oktober op de paardenrenbaan in Krefeld deelnemen aan workshops over onder andere smart cities, actuele ontwikkelingen in Europa na de Europese verkiezingen, de Einstein Telescope en rampenbestrijdingBovendien werd de Grenslandagenda voor 2025 vastgesteld met daarin onder andere een vijftal concreet gedefinieerde doelen met betrekking tot contactpunten voor Euregionaal onderwijs, Euregioprofielscholen, GrensInfoPunten, grensoverschrijdende inzet van Duitse en Nederlandse ambulances en het oprichten van een liaisonnetwerk voor grensoverschrijdende rampenbestrijding. . De aanwezigheid van minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) Judith Uitermark (NSC) mag worden gezien als positief signaal voor grensoverschrijdende samenwerking. De volgende Grenslandconferentie zal op 11 december 2025 in Sittard-Geleen worden gehouden.

De agenda’s waren bovendien volop gevuld met bestuurlijke bezoeken. Zo waren Koning Willem-Alexander en de Duitse Bondspräsident Frank-Walter Steinmeier half oktober op bezoek in Dinkelland. Het bezoek stond in het teken van samenwerking op verschillende terreinen in deze Duits-Nederlandse grensregio. 

Een delegatie uit Noordrijn-Westfalen bracht begin september een bezoek aan het Gouvernement en de ETpathfinder. Actuele samenwerkingen, onder andere op het gebied van politiesamenwerking en crisisbeheersing kwamen aan bod, net als onderwijs.

Een Gelderse afvaardiging toog op haar beurt naar Münster. Vijfentwintig collega's van verschillende themateams en programma's, waaronder Ruimte en Landschap, Vitaal Platteland, Bureau Buitenland en Lobby, Sterk bestuur en de programma’s Water en Stikstof, togen naar de Duitse vredesstad. Aan bod kwamen Interreg-projecten als LEADER en CREATE over het versterken van landelijk gebied en zuurstofloze afvalwaterbehandeling.

De Gelderse gedeputeerde Helga Witjes, hier in een interview met Grenspost, ging op werkbezoek bij de EUREGIO. Zij liet zich bijpraten over grensoverschrijdende ondermijning, de uitbuiting van arbeidsmigranten, het Interreg VI A-programma, Tech.Land en het Memorandum Oost-Nederland – Münsterland.

Naast Helga Witjes interviewden we met de Aaltense burgemeester Anton Stapelkamp, de ‘Niederlandebeauftragten’ van de Bezirksregierungen in Münster, Düsseldorf en Keulen, consul-generaal Hannah Tijmes en beleidsadviseur grondwater bij Provincie Gelderland Suzanne van den Bos nog meer actoren die een rol spelen in de Nederlands-Duitse samenwerking.

Het Cross Border Forum vierde in Winterswijk tijdens het bezoek van de AEBR zijn première. In dit forum worden actuele grensoverschrijdende onderwerpen besproken die niet alleen in het Nederlands-Duitse grensgebied, maar ook in andere Europese grensregio’s spelen. Op de agenda stonden onderwerpen als grensoverstijgende gezondheidszorg, ruimtelijke ordening en ondermijning.

Ook in Düsseldorf stonden een aantal werkbezoeken op de agenda. De nieuwe Nederlandse ambassadeur in Duitsland, Hester Somsen, bracht vrijwel meteen na haar aantreden in oktober een bezoek aan de hoofdstad van Noordrijn-Westfalen. Hier sprak ze met onder meer Hendrik Wüst, minister-president van Noordrijn-Westfalen, en Europaminister van Noordrijn-Westfalen Nathanael Liminski. Op de agenda stonden thema’s als energie, infrastructuur, onderzoek en innovatie en de Einstein Telescope.

Er zijn grote stappen gezet om de Einstein Telescope in het grensgebied van België, Nederland en Duitsland te kunnen bouwen. Dat bleek tijdens de vierde ministeriële top over dit project. De Vlaamse regering reserveert alvast 200 miljoen voor het project. Daarnaast ondersteunen België en Nederland de stappen die in Duitsland worden gezet om ook daar definitief geld voor de bouw van de Einstein Telescope te reserveren. Ten slotte werd tijdens de top bekendgemaakt dat de eerste resultaten van de boorcampagne als voorlopige conclusie opleveren dat de ondergrond in het grensgebied van België, Nederland en Duitsland voldoende stabiel is en mogelijkheden biedt de telescoop te bouwen.

Een mijlpaal op het gebied van mobiliteit was de ingebruikname van de Drielandentrein  die Aken, Heerlen, Maastricht en Luik sinds 9 juni met elkaar verbindt.

Commissaris van de Koning in Overijssel en Rijksheer grensoverschrijdende samenwerking Andries Heidema sprak in Düsseldorf met Dorothee Feller, minister van onderwijs in Noordrijn-Westfalen. Aan bod kwam digitalisering in het onderwijs in het algemeen en kunstmatige intelligentie in het bijzonder. Er wordt gezocht naar samenwerking tussen Noordrijn-Westfalen en Nederland om te kijken wat scholen op dit vlak van elkaar kunnen leren.

Het Future Tech Fest, de opvolger van de Digital Demo Day, stond in augusts geheel in het teken van kunstmatige intelligentie. Acht Nederlandse startups en scaleups namen op uitnodiging van de Nederlandse ambassade in Berlijn en het consulaat-generaal in Düsseldorf deel aan het event. In totaal wisten meer dan 5.000 bezoekers de weg naar het Future Tech Fest te vinden.

Ook tijdens de ruhrSUMMIT stonden startups in de spotlights. Hier lag de focus op de toekomstige ontwikkelingen van de digitale economie, trends en innovatieve oplossingen. 

Dutch-German TECH.LAND vierde een succesvolle première tijdens de Digital Summit Euregio. IHK Nord-Westfalen, Twente Board, Oost NL en zeven supporting partners in de grensregio's Oost-Nederland en Nord-Westfalen gaan intensiever samenwerken op de thema's Advanced Manufacturing & Robotics, Energy, Medtech en de circulaire economie.

Het team van Grenspost Düsseldorf wenst u een fijne, vreedzame kerst en veel geluk en gezondheid voor 2025! We blijven ons ook komend jaar inzetten voor een verdere versterking van de nauwe banden tussen de Nederlandse grensprovincies en de deelstaten Noordrijn-Westfalen en Nedersaksen.