Mastodon
Nieuws
24.10.24

Duitstalig webinar over Hoofdlijnenakkoord en Regeerprogramma: een terugblik

Op dinsdag 2 juli 2024 werd het Kabinet Schoof beëdigd. De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB werden het na een moeizaam formatieproces van 223 dagen eens over een hoofdlijnenakkoord. Dit akkoord werd door de nieuwe regering verder uitgewerkt in een Regeerprogramma, dat in september werd gepresenteerd. Tijdens een Duitstalig webinar op donderdag 10 oktober praatte het team van Grenspost Düsseldorf de Duitse en Nederlandse collega’s bij over beide documenten en de eventuele gevolgen voor de grensoverschrijdende samenwerking.

Het webinar begon met een terugblik op de verkiezingsuitslagen. De PVV (Geert Wilders) kwam bij de Tweede Kamerverkiezingen als grootste partij uit de bus en heeft nu 37 van de 150 zetels in het parlement. GroenLinks-PvDA (Frans Timmermans) behaalde 25 zetels en werd sterkste oppositiepartij. Geert Wilders slaagde immers in het vormen van een coalitie met de VVD (Dilan Yesilgöz, 24 zetels), de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract (NSC, Pieter Omtzigt, 20 zetels) en de Boer Burger Beweging (Caroline van der Plas, 7 zetels). In de Tweede Kamer hebben deze vier partijen met 88 van in totaal 150 zetels een meerderheid. Dick Schoof, voormalig staatssecretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid, is de partijloze minister-president.

De prominente verschuiving naar rechts is in de Eerste Kamer – waarbij de in maart 2023 gekozen leden van Provinciale Staten de kiezers zijn – veel minder duidelijk terug te zien: hier heeft de PVV slechts 4 van de 75 zetels, NSC geen en de VVD 10. De BBB is in de Eerste Kamer met 16 zetels de grootste partij. Met 30 van de in totaal 75 zetels, kunnen deze vier partijen in de Eerste Kamer echter niet rekenen op een meerderheid. Om plannen te kunnen doorzetten is er steun van andere partijen nodig. Ook nieuwe wetsvoorstellen en wetswijzigingen moeten door de Eerste Kamer worden aangenomen voordat een nieuwe wet of wetswijziging ingaat. 

Hoofdlijnenakkoord

Het in mei 2024 gepresenteerde hoofdlijnenakkoord met daarin de grote lijnen waarover de coalitiepartijen het eens zijn geworden, beslaat 26 A4-tjes en draagt de titel ‘Hoop, lef en trots’. De belangrijkste hoofdpunten uit het akkoord:

  • Lastenverlichting vanaf 2025, gericht op de ‘hardwerkende Nederlanders’, jong en oud, zoals de middeninkomens en ondernemers. Tevens voor mensen in de knel waarvan de bestaanszekerheid gevaar loopt.
  • Het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit.
  • Woningbouw, infrastructuur, bereikbaarheid en energietransitie moeten een grote impuls krijgen.
  • Het eigen risico in de zorg moet in 2027 meer dan gehalveerd zijn tot een niveau van 165 euro. In de ouderenzorg moet worden geïnvesteerd.
  • Boeren en vissers moeten weer ‘baas in eigen bedrijf’ worden; er moet een impuls en een toekomst voor deze sectoren komen en voedselzekerheid voor iedereen.
  • Meer zeggenschap van burgers door een ander kiesstelsel en versterking van grondrechten door een constitutioneel hof.
  • Nederlanders veilig houden door een stevige aanpak van criminaliteit en terreur.

Van Hoofdlijnenakkoord tot Regeerprogramma

Het Hoofdlijnenakkoord werd verder uitgewerkt in een Regeerprogramma, dat in september 2024 werd gepresenteerd. In het Regeerprogamma staat veelal niet concreet, hoe voornemens en plannen precies zullen worden uitgevoerd en met welke financiële middelen. Het Regeerprogramma is geschreven op basis van tien hoofdpunten:

  1. Bestaanszekerheid en koopkracht
  2. Grip op asiel en migratie
  3. Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart; elke regio telt
  4. Een goede toekomst voor landbouw en visserij, voor voedselzekerheid, voor natuur
  5. Energie, leveringszekerheid en klimaatadaptatie
  6. Toegankelijke publieke voorzieningen; zorg en onderwijs
  7. Goed bestuur en een sterke rechtsstaat
  8. Nationale veiligheid
  9. Internationale veiligheid
  10. Solide overheidsfinanciën, economie en vestigingsklimaat

Tijdens het webinar werden vooral de punten landbouw en natuur, ruimtelijke ordening, mobiliteit en asiel en migratie uitgelicht. Dit zijn punten die voor de provincies en in de bilaterale samenwerking belangrijk zijn, ofwel ook in Duitsland veel aandacht krijgen.

Landbouw en natuur

Het kabinet committeert zich aan de verplichtingen die volgen uit (inter)nationale wet- en regelgeving ten aanzien van natuur, biodiversiteit en klimaat.

  • Efficiëntere en innovatieve landbouw zorgt voor natuurbehoud en biodiversiteit.
  • Niet sturen op gedwongen krimp van de veestapel of op gedwongen onteigening in het kader van stikstofdoelen en overige milieu- en natuurdoelen.
  • Doelsturing voor agrariërs met haalbare bedrijfsspecifieke normen voor klimaat- en stikstofemissie, waarbij ondernemers voldoende tijd krijgen om aan deze doelen te voldoen. Daartoe moet een stoffenbalans worden ontwikkeld.
  • In 2030 moet de CO2-uitstoot 55 procent lager zijn dan in 1990. De bestaande afspraken die hierover zijn gemaakt blijven gelden.
  • Stikstofaanpak wordt op een andere leest geschoeid en zal worden gebaseerd op emissie in plaats van depositie.
  • Er komt belastingvoordeel voor agrarische stoffen.
  • Aanvragen van verdere uitzonderingsregelingen op de Europese nitraatrichtlijn.
  • Nationaal Programma Landelijk Gebied stopt.
  • Natuur kan niet los worden gezien van landbouw. Door natuur en landschap met elkaar te verbinden, ontstaat op beide gebieden meer speelruimte voor aanpassingen.
  • Eenmalige investering van 5 miljard euro voor meerjarige programma’s in de agrarische sector.
  • Daarnaast is er 500 miljoen euro per jaar beschikbaar voor agrarisch natuurbeheer door boeren.

Grensoverschrijdende samenwerking (GROS) en Duitsland of Noordrijn-Westfalen worden in het Regeerprogramma in relatie met landbouw en natuur niet genoemd.

Ruimtelijke ordening

  • Jaarlijks bouw van 100.000 passende en betaalbare woningen.
  • Schaarse ruimte eerlijk verdelen.
  • Bestaande gebouwen beter benutten.
  • Het kabinet investeert € 2,5 miljard in infrastructuur ten behoeve van woningbouwlocaties.
  • Barrières op nationaal en lokaal niveau wegnemen.
  • Windparken worden zoveel mogelijk op zee en niet op land gebouwd.
  • De voorbereidingen op de bouw van twee kerncentrales worden doorgezet. Aanvullend op de eerder in gang gezette stappen voor de realisatie van twee kerncentrales, bouwt het kabinet twee extra kerncentrales in Nederland, waarbij ook de mogelijkheden voor meerdere kleine centrales worden betrokken.

Mobiliteit

  • Focus op instandhouding van bestaande infrastructuur.
  • € 2,5 miljard voor nieuwe investeringen in wonen en bereikbaarheid.
  • De maximumsnelheid op de snelweg wordt – daar waar dat kan - verhoogd naar 130 kilometer per uur.
  • Verbetering van het openbaar vervoer in landelijk gebied. Daarvoor is echter geen extra budget beschikbaar.
  • Er komt een voorstel voor grensoverschrijdend spoorvervoer, inclusief de aansluiting van vijf treinstations op stations van de hogesnelheidslijnen net over de grens.
  • In 2025 nieuwe beleidsagenda voor het goederenvervoer over weg, spoor en water met focus op de integrale aanpak van leveringszekerheid, energietransitie en bestrijding van files.
  • Maatregelen voor een betere bevaarbaarheid van met name de IJssel en Waal.

Geen onderdeel van het Regeerprogramma maar wel het vermelden waard is dat de Raad van State op 2 oktober akkoord ging met het Tracébesluit A12/A15. Dit betekent dat de snelweg A15 bij Arnhem mag worden doorgetrokken en aangesloten op de A12 en daarmee een snelle aansluiting op de Duitse A3 mogelijk wordt.

Asiel en migratie

Bij wat in het Hoofdlijnenakkoord het strengste toelatingsregime voor asiel en het omvangrijkste pakket voor grip op migratie ooit wordt genoemd, wordt gedacht aan:

  • Afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd, vooruitlopend op structurele wijziging via het asielhervormingspakket.
  • Verruiming van de ‘ongewenstverklaring’ om dit bij strafbare feiten vaker mogelijk te maken.
  • Schrappen van de voornemenprocedure.
  • Schrappen van de mogelijkheid tot nareis met meerderjarige kinderen.
  • Strengere toets nieuwe feiten en omstandigheden.
  • Wettelijke mogelijkheid om aanvragen als kennelijk ongegrond af te wijzen als vreemdelingen niet op gehoor verschijnen.
  • Positie van arbeidsmigranten op de arbeidsmarkt en hun participatie in de samenleving versterken. Malafide uitzendbureaus worden aan banden gelegd.

Geen onderdeel van het Regeerprogramma, maar momenteel wel onderdeel van stevige politieke debatten is de inzet van het noodrecht voor een verdere aanscherping van het asielbeleid. Voor asielmaatregelen onder het staatsnoodrecht hoeft het kabinet niet eerst goedkeuring van de Tweede en Eerste Kamer te krijgen. De instemming wordt achteraf gevraagd. Wel moet het kabinet juridisch onderbouwen dat er sprake is van buitengewone omstandigheden. Het is een afspraak uit het Hoofdlijnenakkoord waar PVV-leider Wilders aan hecht. De Eerste Kamer is in meerderheid geen voorstander van de inzet van het staatsnoodrecht voor het aanscherpen van asielbeleid: een meerderheid van GroenLinks-PvdA, CDA, D66, SP, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, Volt, SGP en OPNL noemt die route "onwenselijk" en nam daarover een motie aan.

Europese samenwerking

Het onderwerp Europese samenwerking beslaat één pagina in het Regeerprogramma. Duitsland wordt in het gehele Regeerprogramma drie keer genoemd, met name in het kader van economische samenwerking.

    Aan Europa wordt vooral belang toegedicht als het gaat om vrede, veiligheid, brede welvaart, economische voordelen, de bescherming van de democratische rechtsstaat, grondrechten en persoonlijke vrijheden van burgers.
  • Het kabinet wil bij de EU prioritair inzetten op het realiseren van Nederlandse belangen ten aanzien van asiel en migratie, waaronder het beperken van de omvang van en grip op alle soorten migratie, het landbouwbeleid en de EU-begrotingsonderhandelingen.
  • Samenwerking met andere landen – onder andere Duitsland – is belangrijk bij onderwerpen als defensie, handel- en industriebeleid waarbij stevig op nationale belangen wordt ingezet.
  • Nederland staat zeer kritisch tegenover de uitbreiding van de Europese Unie.

Grensoverschrijdende samenwerking

Hoe de grensoverschrijdende samenwerking in dit kabinet precies vorm zal krijgen, is nog niet geheel duidelijk. De aanwezigheid van minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) Judith Uitermark (NSC) op de Grenslandconferentie in Krefeld in september 2024 mag in elk geval worden gezien als positief signaal voor grensoverschrijdende samenwerking. In haar speech ging zij onder andere in op het belang van samenwerking over de grens voor aantrekkelijke steden en dorpen, veiligheid, economische groei en werkgelegenheid. Daarnaast is duidelijk dat het programma ‘Regio’s aan de grens’ zal worden voorgezet, met het ministerie van BZK in een coördinerende rol. Het programma heeft echter niet meer de beschikking over een eigen budget. Daarvoor moeten de verantwoordelijke ministeries themagerelateerd zorgen. Verder is er een nauwe samenwerking met de buurlanden aangekondigd om grenseffecten te verminderen en zijn er positieve geluiden te horen over een voorzetting van de structurele financiering van de GrensInfoPunten. Ook wordt er momenteel gezocht naar een datum voor de Nederlands-Duitse regeringsconsultaties. Dat duidt op stabiliteit in de relatie.
Ook de bestaande overlegstructuren op niveau van de provincies en de Duitse partners blijven gewoon voorbestaan.

Naar het Hoofdlijnenakkoord
Naar het Regeerprogramma

Op de foto: Minister-president Dick Schoof © Rijksoverheid/Martijn Beekman

Vorige artikel

Volgende artikel