Bestuurlijke netwerkdag VNG in teken van GROS
Grensoverschrijdende samenwerking tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de oosterburen stond op 14 februari centraal tijdens de netwerkdag van het bestuurlijk netwerk grensoverschrijdende samenwerking van de VNG in Doetinchem. Onderwerpen die op de agenda stonden waren grenscontroles, criminaliteit, de rol van de EU, de autonomie van gemeenten en de samenwerking tussen Europees, landelijk, provinciaal en lokaal niveau. Helga Witjes, gedeputeerde Financiën, Sport, Economie & Innovatie van Provincie Gelderland, en tevens verantwoordelijk voor grensoverschrijdende samenwerking, schoof aan voor een panelgesprek met Raquel García Hermida-van der Walle (Europarlementariër D66) en Wim Meulenkamp (Tweede Kamerlid VVD). Nicky Eppich, adviseur public affairs & internationaal bij de Gemeente Winterswijk tekende voor de moderatie.
Provincie Gelderland maakt zich nog steeds zorgen over de invoering van de Nederlandse en Duitse grenscontroles. Witjes wijst in het kader hiervan op de resolutie die de AEBR in oktober 2024 aannam over grenscontroles als laatste redmiddel, waarin wordt benadrukt dat grenscontroles alleen onder strikte voorwaarden en als tijdelijke maatregel mogen worden gebruikt om de fundamentele vrijheden en het Schengensysteem niet in gevaar te brengen. “De aanwezigheid van grenscontroles schaadt niet alleen onze economieën, maar vooral ook de Europese gedachte van vrij verkeer van personen en goederen”, aldus Witjes. “Daarom zou ik het Nederlandse kabinet aanbevelen om vroegtijdig met de grensregio en de VNG in gesprek te gaan over een mogelijke verlenging van de grenscontroles.”
Criminaliteit en ondermijning
Plofkraken, drugshandel, mensenhandel en de uitbuiting van arbeidsmigranten: deze en andere vormen van criminaliteit stoppen niet bij de grens. Twee verschillende bestuurlijke systemen bieden criminelen de kans om in het buurland te ontsnappen aan toezicht, opsporing en vervolging. De provincie heeft geen wettelijke taak op het gebied van weerbaarheid en ondermijning, maar vervult een ondersteunende, aanjagende en verbindende rol. “Op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking ondersteunen we vooral partners, zoals het RIEC, het Regionale Expertise en Informatie Centrum Oost-Nederland”, vertelt Witjes. Momenteel wordt er bovendien gewerkt aan het opzetten van een Nederlands-Duits informatieplein genaamd SIGNAL, met betrokkenheid van de gemeenten Berkelland, Winterswijk en Vreden, Polizei Münster en Kreis Borken. Op het informatieplein moeten casussen worden gedeeld en gezamenlijk aangepakt.
Windmolens aan de grens
Een onderwerp dat momenteel veel aandacht heeft, is de plaatsing van windmolens in de Nederlands-Duitse grensregio. Bij Winterswijk, Emmerich en Kranenburg moeten aan de Duitse kant van de grens windturbines verrijzen: plannen die aan Nederlandse zijde van de grens weerstand oproepen en directe gevolgen hebben voor kwetsbare Natura 2000-gebieden.De te plaatsen windturbines zijn een gevolg van de inkrachttreding van het Duitse Wind-an-Land-Gesetz in februari 2023. Die wet moet ervoor zorgen dat het aandeel stroom uit hernieuwbare energie in 2030 moet zijn verdubbeld. Windkracht is daarbij belangrijk. In deze wet is niet opgenomen dat bij een effect aan en over de landsgrenzen heen een Milieueffectrapportage opgesteld moet worden. Daardoor ontstonden er – totdat de nieuwe ruimtelijke ontwikkelingsplannen van de Bezirksregierungen zijn opgesteld – kansen in met name beschermde natuurgebieden waar eerder geen windturbines mochten worden geplaatst. Bij de toewijzing van geschikte locaties voor windturbines spelen de Bezirksregierungen namelijk een belangrijke rol. Zij beslissen op basis van hun regionale plannen waar windturbines wel en niet mogen worden geplaatst.
Provincie Gelderland is een juridische procedure gestart om de plaatsing van windmolens in het grensgebied tegen te houden. En met succes: “Mede dankzij onze inspanningen heeft Noordrijn-Westfalen zijn ‘Landesplanungsgesetz’ gewijzigd. Aanvragen voor plaatsingen buiten de aangewezen gebieden, zoals bijvoorbeeld in Natura 2000-gebieden, worden voorlopig voor zes maanden bevroren”, aldus Witjes. Met de wet wil de deelstaatregering de ongecontroleerde bouw van nieuwe windturbines voorkomen. De nieuwe wet heeft gevolgen voor ruim 1.400 windmolens buiten de toekomstige voorkeursgebieden.
Grensoverschrijdende samenwerking koesteren
“Een goede samenwerking over de landsgrenzen heen is niet vanzelfsprekend. Die moet je koesteren. Feit is dat je te maken hebt met een land met een ander bestuurlijk systeem en overheidstaken soms ook nog eens op een geheel andere wijze over de bestuurslagen zijn verdeeld. Daardoor is er nooit één natuurlijke partner waarmee je al je grensoverstijgende vragen kunt bespreken”, aldus Witjes. De gedeputeerde wijst op het belang van goed overleg tussen gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk om te kijken wie, wanneer en waar op het gebied van GROS moet acteren. Belangrijk instrument daarbij is de Grenslandagenda, die op 11 december tijdens de Grenslandconferentie in Sittard-Geleen opnieuw zal worden vastgesteld. “Onze betrokkenheid op politiek en ambtelijk niveau bij grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden en onze bereidheid om Interreg te blijven cofinancieren vormen een stabiele basis voor die samenwerking”, aldus Witjes. De gedeputeerde, tevens voorzitter van het Comité van Toezicht van Interreg VI Deutschland-Nederland, pleit ervoor om op Europees niveau te vechten voor het behoud van de cohesiefondsen, met name Interreg en EFRO. “Europarlementariër García Hermida-van der Walle is van harte uitgenodigd voor een werkbezoek aan de Achterhoek om de intensieve samenwerking met de Duitse partners met eigen ogen te bekijken om deze in het Europees parlement verder onder de aandacht te kunnen brengen”, besluit Witjes.
