Landkreise
‘Landkreise’ (districten) zijn publiekrechtelijke lichamen met regionale autonomie, die bestaan uit samenwerkende gemeenten. Er zijn 294 Landkreise in Duitsland, waarvan de kleinste Landkreise ca. 50.000 inwoners tellen en de grootste meerdere honderdduizenden. In Noordrijn-Westfalen worden ze ‘Kreise’ genoemd. Er bestaan ook ‘kreisfreie’ steden: steden die niet bij een Landkreis horen en de bevoegdheden van een Landkreis en een stad tegelijkertijd hebben. In Noordrijn-Westfalen zijn dat bijvoorbeeld Münster, Aken, Duisburg, Wuppertal en Mönchengladbach.
Taken
Sommige taken zijn te groot voor een gemeente, maar te klein voor een Bezirk of een deelstaat – daarvoor zijn er de Landkreise. De taken van een Landkreis worden deels door de staat opgelegd en mogen deels door de Landkreis zelf bepaald worden. Het takenpakket is afhankelijk van de grootte van de Landkreis. Thema’s waar Landkreise zich mee bezighouden zijn o.a. afvalverwerking, milieubescherming, natuurparken, hulpdiensten, sociale wetgeving, culturele instellingen, wegen en verkeer en arbeidsmarktbeleid.
Kreistag
Elke Landkreis heeft een bestuur: de ‘Kreistag’ (districtsbestuur). De leden hiervan worden gekozen door de inwoners van de Landkreis. De ambtstermijn bedraagt vier tot zes jaar; in de meeste Landkreise duurt hij vijf jaar. De grootte van de Kreistag is afhankelijk van de grootte van de Landkreis. De Kreistag houdt zich bezig met de regels en richtlijnen voor de bestuurlijke taken en de begroting. Daarnaast bepaalt de Kreistag hoe hoog de bijdragen van de gemeenten voor de Landkreis moeten zijn. De Landkreis wordt gefinancierd door belastingen die burgers aan hun gemeente betalen.
Landrat
De besluiten van de Landkreis worden uitgevoerd door de ‘Landrat’ (landraad), de hoogste ambtenaar binnen de Landkreis. Daarnaast verricht de Landrat routinewerkzaamheden van de Landkreis, begeleidt hij de Landkreis en vertegenwoordigt hij de Landkreis intern en extern. De exacte taken van de Landrat verschillen echter per deelstaat. In bijna alle deelstaten wordt de Landrat door de inwoners van de Landkreis gekozen. Alleen in Baden-Württemberg en Sleeswijk-Holstein bepaalt de Kreistag wie de Landrat zal zijn. In veel deelstaten wordt met ‘Landrat’ ook de ‘Kreisverwaltung’ (districtsraad) aangeduid, die door de Landrat aangestuurd wordt.
Kreisausschuss
De ‘Kreisauschuss’ (districtscommissie) is één van de verplichte commissies binnen een Landkreis. Deze commissie wordt begeleid door de Landrat en bestaat uit leden van de Kreistag. De Kreisausschuss houdt zich voornamelijk bezig met voorbereidend werk voor de besluiten van de Kreistag.
Commissies
Naast de Kreisauschuss zijn er andere verplichte commissies, bijvoorbeeld voor de verkiezingen en voor het controleren van de financiën. Een Landkreis kan er tevens voor kiezen om vrijwillige commissies aan te stellen, die zich bezighouden met de inhoudelijke taken binnen één vakgebied. Niet alleen leden van de Kreistag, maar ook burgers met vakkennis kunnen aan de vrijwillige commissies deelnemen.